Proximum scelus fuit eius, qui primus ex auro 33.42.1
denarium signavit, quod et ipsum latet auctore incerto.
populus Romanus ne argento quidem signato ante Pyrrhum
regem devictum usus est. libralis—unde etiam nunc
libella dicitur et dupondius—adpendebatur assis; quare 5
aeris gravis poena dicta, et adhuc expensa in rationibus
dicuntur, item inpendia et dependere, quin et militum 43.1
stipendia, hoc est stipis pondera, dispensatores, libripendes,
qua consuetudine in iis emptionibus, quae mancipi sunt,
etiam nunc libra interponitur. Servius rex primus signavit
aes. antea rudi usos Romae Timaeus tradit. signatum 5
est nota pecudum, unde et pecunia appellata. maximus
census CXX assium fuit illo rege, et ideo haec prima
classis.—Argentum signatum anno urbis CCCCLXXXV, 44.1
Q. Ogulnio C. Fabio cos., quinque annis ante primum
Punicum bellum. et placuit denarium pro X libris aeris
valere, quinarium pro V, sestertium pro dupondio ac se-
misse. librale autem pondus aeris inminutum est bello 5
Punico primo, cum inpensis res p. non sufficeret, con-
stitutumque ut asses sextantario pondere ferirentur. ita
quinque partes lucri factae, dissolutumque aes alienum.
nota aeris eius fuit ex altera parte Ianus geminus, ex 45.1
altera rostrum navis, in triente vero et quadrante rates.
quadrans antea teruncius vocatus a tribus unciis. postea
Hannibale urguente Q. Fabio Maximo dictatore asses un-
ciales facti, placuitque denarium XVI assibus permutari, 5
quinarium octonis, sestertium quaternis. ita res p. dimi-
dium lucrata est, in militari tamen stipendio semper de-
narius pro X assibus datus est. notae argenti fuere bigae 46.1
atque quadrigae; inde bigati quadrigatique dicti. mox
lege Papiria semunciarii asses facti. Livius Drusus in
tribunatu plebei octavam partem aeris argento miscuit.
is, qui nunc victoriatus appellatur, lege Clodia percussus 5
est; antea enim hic nummus ex Illyrico advectus mercis
loco habebatur. est autem signatus Victoria, et inde
nomen.—Aureus nummus post annos LI percussus est 47.1
quam argenteus ita, ut scripulum valeret sestertios vice-
n<o>s, quod efficit in libra<m> ratione sestertii, qui tunc
erat, VDCCLX. postea placuit 𐆖 XXXX signari ex auri
libris, paulatimque principes inminuere pondus, et novi- 5
sissime Nero ad XXXXV.